ΣΤΑΒΛΟΧΕΛΙΔΟΝΟ (Hirundo rustica)

Τα σταβλοχελίδονα είναι κοσμοπολίτικο είδος που ζει ή/και αναπαράγεται σε όλες τις ηπείρους, εκτός από τις πολικές περιοχές. Αναπαράγονται σε όλο το Βόρειο ημισφαίριο εκτός της Ισλανδίας και περνούν το χειμώνα στις περισσότερες περιοχές του Νότιου Ημισφαιρίου.

Στην Ελλάδα ο κόσμος όταν αναφέρεται στα χελιδόνια ουσιαστικά αναφέρεται στο σταβλοχελίδονο.Στην χώρα μας είναι καλοκαιρινοί επισκέπτες (από Μάρτιο -Οκτώβριο). Όπου μεγάλοι αριθμοί διέρχονται κατά την μετανάστευση. Σποραδικά, μερικοί παραμένουν το χειμώνα.

Προσδιορισμός
Είναι ένα μεταναστευτικό πουλί μεγέθους σπουργιτιού
01. Μήκος σώματος

Των ενήλικων είναι 17-21εκ (προέκταση ουράς 3-6,5εκ) και 14-15εκ των νεαρών.

02. Φτερά

Μαύρα μακριά. Το άνοιγμα των φτερών τους είναι 14-15 εκ.

03. Ουρά

Μακριά ψαλιδωτή με μακριές προεκτάσεις στις άκρες και λευκά σημάδια.

04. Ράμφος

Μικρό.

05. Άνοιγμα του στόματος

Μεγάλο.

05. Λάρυγγας

Καστανοκόκκινος με φαρδιά μαύρη-μπλε λωρίδα από κάτω του

06. Μέτωπο

Καστανοκόκκινο μέτωπο με βαθιά σκούρα μπλε ταινία ψηλά στο στήθος.

07. Πάνω μέρος του φτερώματος

Μεταλλικό σκούρο μπλε.

08. Υπόλοιπο κάτω μέρος του φτερώματος (υπογάστριο)

Λευκό ή υπόλευκο.

  • Τα θηλυκά και τα αρσενικά είναι σχεδόν πανομοιότυπα στην εμφάνιση.
  • Τα νεαρά άτομα είναι πολύ πιο θαμπά με πιο κοντές «μύτες» στην ουρά.
Φωνή

Το σταβλοχελίδονο είναι θορυβώδες πουλί, με σχετικά δυνατό κελάηδημα το οποίο είναι γρήγορο τιτίβισμα, που σποραδικά διακόπτεται από ήχο σαν κόασμα και καταλήγει σε ξερό κροτάλισμα.

Δείγμα Φωνής: https://www.xeno-canto.org/species/Hirundo-rustica

Πέταγμα

Πετάει γρήγορα –  με ταχύτητα που μπορεί να ξεπεράσει και τα 150 χιλιόμετρα την ώρα – και δυνατά με κοφτά φτερουγίσματα, συχνά χαμηλά πάνω από το έδαφος ή το νερό. Τα αερογλιστρήματά του είναι μακριά, αργά και λιγότερα από εκείνα του σπιτοχελίδονου.
Σχηματίζει αρκετά μεγάλα σμήνη αλλά κατά τη διάρκεια της ωοτοκίας κυνηγάει σε ζεύγη.
Την ημέρα κατεβαίνει στο έδαφος μόνο κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, συλλέγοντας λάσπη για την κατασκευή της φωλιάς.

Κούρνιασμα
  • Θέσεις επόπτευσης ή κουρνιάσματος: Διάφορες εκτεθειμένες θέσεις (καλώδια, στέγες, γυμνά κλαδιά κα). Εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου κουρνιάζουν ομαδικά σε καλαμιώνες. Μεγάλοι αριθμοί από ενήλικα και νεαρά συχνά τον Ιούνιο και τον Ιούλιο κάθονται σε γυμνό έδαφος, αεροδιαδρόμους κτλ.
  • Αποφεύγει: πυκνές δασώδεις, απόκρημνες περιοχές, πυκνοδομημένες τοποθεσίες.

Κυνήγι / Διατροφή

Τρέφονται σε ανοικτά ενδιαιτήματα, λιβάδια, λίμνες, ορυζώνες χωράφια, ποτάμια και παράκτια ύδατα. Οι υγρότοποι και τα  ποτάμια αποτελούν σημαντικό τόπο αναζήτησης τροφής για τα σταβλοχελίδονα καθώς είναι γεμάτα έντομα. Η διατροφή τους αποτελείται από πολλά διαφορετικά είδη ιπτάμενων εντόμων  όπως κουνούπια,  μέλισσες, σφήκες, φτερωτά μυρμήγκια, σκώρους, αλογόμυγες, πεταλούδες και λιβελλούλες. Μόνο περιστασιακά τρώνε μερικά μούρα ή σπόρους. Ο αριθμός των νεοσσών που αναπτύσσονται με επιτυχία δίνει μια ένδειξη για το πόσο υγιές είναι το περιβάλλον: περισσότερα διαθέσιμα τρόφιμα  σημαίνει ότι θα υπάρχουν εκεί περισσότεροι  νεοσσοί!

Το κυνήγι της λείας πραγματοποιείται εν πτήση, συνήθως 7-8 μ. πάνω από ρηχά νερά ή το έδαφος, συχνά ακολουθώντας τα σιτιζόμενα ζώα, τους ανθρώπους ή τα γεωργικά μηχανήματα. Κυνηγά συχνά ανάμεσα στα πόδια ζώων που βοσκούν, αλλά και πιο ψηλά, στο ύψος των δέντρων. Κατά καιρούς, αναζητεί την τροφή του στην επιφάνεια του νερού, τους τοίχους ή τα φυτά. Πιθανότατα ήταν πολύ πιο σπάνια πριν την γεωργία και την κτηνοτροφία.

Το σταβλοχελίδονο πίνει νερό στον αέρα, πετώντας χαμηλά πάνω από λίμνες ή ποταμούς και «φτυαρίζοντας» το νερό με ανοιχτό το στόμα του. Με παρόμοιο τρόπο «παίρνει το μπάνιο του», βυθιζόμενο στο νερό για μια στιγμή, ενώ πετάει.

Φώλιασμα

Αναπαραγωγή

Εχθροί

Στον φυσικό κόσμο οι  θηρευτές  των σταβλοχελίδονων είναι πολλοί.  Γι’ αυτό και κάθε σταβλοχελίδονο κάνει πολλά αυγά, ώστε να αυξηθούν οι  πιθανότητες να επιβιώσει έστω  ένας νεοσσός  μέχρι την ωριμότητα.

Μετανάστευση
Το αρσενικό σταβλοχελίδονο επανέρχεται πίσω από τη μετανάστευση πρώτο, τραγουδώντας πάνω στην επικράτειά του, με την ελπίδα να προσελκύσει μια σύντροφο. Τα θηλυκά γενικά εμφανίζονται μια εβδομάδα έως ένα δεκαπενθήμερο αργότερα.
Τα ευρωπαϊκά σταβλοχελίδονα συνήθως ξεχειμωνιάζουν στην Αφρική, νότια της Σαχάρας.
Περιέργως, οι πληθυσμοί από τα βρετανικά νησιά και τη βόρεια Ευρώπη ξεχειμωνιάζουν μακρύτερα από εκείνους της κεντρικής και νότιας Ευρώπης .
Λαογραφία
  • Το να δείτε το πρώτο χελιδόνι του χρόνου θεωρείται καλός οιωνός.
  • Στη Ρωσία γράφτηκαν τραγούδια για να γιορτάσουν την επιστροφή τους μετά το μακρύ και κρύο χειμώνα.
  • Πριν κατανοήσουν τα μυστήρια της μετανάστευσης των πουλιών, θεωρήθηκε ότι τα χελιδόνια περνούσαν τον χειμώνα τους θαμμένα στη λάσπη λιμνών και λιμνών.
  • Το «μυστήριο» λύθηκε όταν ένας Γερμανός ορνιθολόγος, έδεσε μικρές κλωστές, βουτηγμένες σε μπογιά, στα πόδια κάποιων ατόμων. Το επόμενο καλοκαίρι οι κλωστές ήταν στη θέση τους, ακόμη… βαμμένες.
Καθεστώς προστασίας

Συμπεριλαμβάνεται στα είδη του Παραρτήματος ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών βιοτόπων.