ΣΤΑΒΛΟΧΕΛΙΔΟΝΟ (Hirundo rustica)
Τα σταβλοχελίδονα είναι κοσμοπολίτικο είδος που ζει ή/και αναπαράγεται σε όλες τις ηπείρους, εκτός από τις πολικές περιοχές. Αναπαράγονται σε όλο το Βόρειο ημισφαίριο εκτός της Ισλανδίας και περνούν το χειμώνα στις περισσότερες περιοχές του Νότιου Ημισφαιρίου.
Στην Ελλάδα ο κόσμος όταν αναφέρεται στα χελιδόνια ουσιαστικά αναφέρεται στο σταβλοχελίδονο.Στην χώρα μας είναι καλοκαιρινοί επισκέπτες (από Μάρτιο -Οκτώβριο). Όπου μεγάλοι αριθμοί διέρχονται κατά την μετανάστευση. Σποραδικά, μερικοί παραμένουν το χειμώνα.
Προσδιορισμός
Των ενήλικων είναι 17-21εκ (προέκταση ουράς 3-6,5εκ) και 14-15εκ των νεαρών.
Μαύρα μακριά. Το άνοιγμα των φτερών τους είναι 14-15 εκ.
Μακριά ψαλιδωτή με μακριές προεκτάσεις στις άκρες και λευκά σημάδια.
Μικρό.
Μεγάλο.
Καστανοκόκκινος με φαρδιά μαύρη-μπλε λωρίδα από κάτω του
Καστανοκόκκινο μέτωπο με βαθιά σκούρα μπλε ταινία ψηλά στο στήθος.
Μεταλλικό σκούρο μπλε.
Λευκό ή υπόλευκο.
- Τα θηλυκά και τα αρσενικά είναι σχεδόν πανομοιότυπα στην εμφάνιση.
- Τα νεαρά άτομα είναι πολύ πιο θαμπά με πιο κοντές «μύτες» στην ουρά.
Το σταβλοχελίδονο είναι θορυβώδες πουλί, με σχετικά δυνατό κελάηδημα το οποίο είναι γρήγορο τιτίβισμα, που σποραδικά διακόπτεται από ήχο σαν κόασμα και καταλήγει σε ξερό κροτάλισμα.
Δείγμα Φωνής: https://www.xeno-canto.org/species/Hirundo-rustica
Πετάει γρήγορα – με ταχύτητα που μπορεί να ξεπεράσει και τα 150 χιλιόμετρα την ώρα – και δυνατά με κοφτά φτερουγίσματα, συχνά χαμηλά πάνω από το έδαφος ή το νερό. Τα αερογλιστρήματά του είναι μακριά, αργά και λιγότερα από εκείνα του σπιτοχελίδονου.
Σχηματίζει αρκετά μεγάλα σμήνη αλλά κατά τη διάρκεια της ωοτοκίας κυνηγάει σε ζεύγη.
Την ημέρα κατεβαίνει στο έδαφος μόνο κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, συλλέγοντας λάσπη για την κατασκευή της φωλιάς.
- Θέσεις επόπτευσης ή κουρνιάσματος: Διάφορες εκτεθειμένες θέσεις (καλώδια, στέγες, γυμνά κλαδιά κα). Εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου κουρνιάζουν ομαδικά σε καλαμιώνες. Μεγάλοι αριθμοί από ενήλικα και νεαρά συχνά τον Ιούνιο και τον Ιούλιο κάθονται σε γυμνό έδαφος, αεροδιαδρόμους κτλ.
- Αποφεύγει: πυκνές δασώδεις, απόκρημνες περιοχές, πυκνοδομημένες τοποθεσίες.
Κυνήγι / Διατροφή
Τρέφονται σε ανοικτά ενδιαιτήματα, λιβάδια, λίμνες, ορυζώνες χωράφια, ποτάμια και παράκτια ύδατα. Οι υγρότοποι και τα ποτάμια αποτελούν σημαντικό τόπο αναζήτησης τροφής για τα σταβλοχελίδονα καθώς είναι γεμάτα έντομα. Η διατροφή τους αποτελείται από πολλά διαφορετικά είδη ιπτάμενων εντόμων όπως κουνούπια, μέλισσες, σφήκες, φτερωτά μυρμήγκια, σκώρους, αλογόμυγες, πεταλούδες και λιβελλούλες. Μόνο περιστασιακά τρώνε μερικά μούρα ή σπόρους. Ο αριθμός των νεοσσών που αναπτύσσονται με επιτυχία δίνει μια ένδειξη για το πόσο υγιές είναι το περιβάλλον: περισσότερα διαθέσιμα τρόφιμα σημαίνει ότι θα υπάρχουν εκεί περισσότεροι νεοσσοί!
Το κυνήγι της λείας πραγματοποιείται εν πτήση, συνήθως 7-8 μ. πάνω από ρηχά νερά ή το έδαφος, συχνά ακολουθώντας τα σιτιζόμενα ζώα, τους ανθρώπους ή τα γεωργικά μηχανήματα. Κυνηγά συχνά ανάμεσα στα πόδια ζώων που βοσκούν, αλλά και πιο ψηλά, στο ύψος των δέντρων. Κατά καιρούς, αναζητεί την τροφή του στην επιφάνεια του νερού, τους τοίχους ή τα φυτά. Πιθανότατα ήταν πολύ πιο σπάνια πριν την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το σταβλοχελίδονο πίνει νερό στον αέρα, πετώντας χαμηλά πάνω από λίμνες ή ποταμούς και «φτυαρίζοντας» το νερό με ανοιχτό το στόμα του. Με παρόμοιο τρόπο «παίρνει το μπάνιο του», βυθιζόμενο στο νερό για μια στιγμή, ενώ πετάει.
Φώλιασμα
- Στα σταβλοχελίδονα αρέσει να φωλιάζουν κοντά σε μεγάλα κατοικίδια ζώα όπως τα βοοειδή ή τα άλογα.
- Πριν από τις οικιστικές παρεμβάσεις του ανθρώπου, το είδος φώλιαζε σε βράχους ή σε σπηλιές, κάτι πλέον σπάνιο.
- Ένα ζευγάρι σταβλοχελίδονων χρειάζεται έως 1.200 ταξίδια για να χτίσει μια φωλιά.
- Κατοικούν εύκολα σε τεχνητές φωλιές που μοιάζουν με τις δικές τους κατασκευές με λάσπη.
- Οι φωλιές των σταβλοχελίδονων εντοπίζονται εύκολα. Πρόκειται για ανοιχτές φωλιές (σχήμα ανοιχτού κυπέλλου) από λάσπη, φυτικό υλικό (πχ άχυρα, χόρτα, φύκια) και πούπουλα.
- Προσβάσιμα κτίρια για θέσεις φωλιάσματος : αχυρώνας, σιταποθήκες, στάβλοι, μεγάλες δίοδοι νερού κάτω από αυτοκινητοδρόμους, κάτω από τις μαρκίζες και μπαλκόνια ή μέσα σε υπόστεγα, σε γέφυρες και άλλες τεχνητές κατασκευές. Συχνά χρησιμοποιούν μια δοκό ή άλλη τεχνητή κατασκευή για να στηρίξουν τη φωλιά τους.
- Ζευγαρώνουν για μια ζωή
- Αναπαραγωγική ηλικία: 1έτους
- Συνήθως υπάρχουν δύο ωοτοκίες, από Απρίλιο μέχρι Αύγουστο, με 4 έως 6 αυγά κάθε φορά
- Τα νεαρά άτομα γεννούν λιγότερα αυγά από τα γηραιότερα.
- Η επώαση των αυγών διαρκεί 2 εβδομάδες. Μετά την εκκόλαψη οι νεοσσοί χρειάζονται άλλες 3 εβδομάδες για να μπορέσουν να πετάξουν μακριά από τη φωλιά.
Εχθροί
Στον φυσικό κόσμο οι θηρευτές των σταβλοχελίδονων είναι πολλοί. Γι’ αυτό και κάθε σταβλοχελίδονο κάνει πολλά αυγά, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες να επιβιώσει έστω ένας νεοσσός μέχρι την ωριμότητα.
- Θήρευση: Οι φωλιές συχνά δέχονται επίθεση από αρουραίους, ποντίκια και φίδια που τρώνε τα αυγά και τους νεοσσούς ενώ αρπακτικά επιτίθενται στα νεαρά.Τα αρπακτικά πουλιά όπως τα γεράκια, οι κουκουβάγιες και οι αετοί μπορούν να πάρουν όλους τους νέους από μια φωλιά, χωρίς να αφήνουν κανένα ίχνος.
- Καταστροφή φωλιών από άλλα είδη: Τα σπιτοχελίδονα και τα βραχοχελίδονα είναι γνωστό ότι καταλαμβάνουν περιστασιακά τις φωλιές των σταβλοχελίδονων, καταστρέφοντας μερικές φορές τα αυγά στη διαδικασία.
- Τα μικρά χελιδόνια μπορεί να πέσουν έξω από τις φωλιές τους ενώ άλλοι θάνατοι νεαρών μπορεί να οφείλονται στην έντονη ζέστη ή έντονο κρύο, σε πτώση φωλιών φωλιές κ.α..
- Οι φωλιές είναι επιρρεπείς σε εξωτερικά παράσιτα. Οι αποικίες δεν μπορούν να ανασυγκροτηθούν εξαιτίας βαρέων προσβολών και εάν οι πληθυσμοί των παρασίτων γίνουν υπερβολικοί, θα εγκαταλείψουν πρόωρα τις φωλιές τους εγκαταλείποντας τα νεαρά. Χαρακτηριστικές μικρές οπές στις πτέρυγες και τα φτερά της ουράς τους φαίνεται να προκαλούνται από ψείρες των πτηνών.
- Ανθρώπινα αίτια: Επειδή τα χελιδόνια αχυρώνα φωλιάζουν σε κοντινή απόσταση με τους ανθρώπους, οι φωλιές μπορεί να αποτύχουν λόγω σκόπιμης διαταραχής ή καταστροφής ή ακούσιας διαταραχής από ανθρώπινες δραστηριότητες κοντά στη φωλιά.
- Συνεχής βροχόπτωση για μεγάλες χρονικές περιόδους δυσκολεύει τα ενήλικα χελιδόνια να βρουν τροφή, με αποτέλεσμα κάποια να πεθαίνουν.
Μετανάστευση
Τα ευρωπαϊκά σταβλοχελίδονα συνήθως ξεχειμωνιάζουν στην Αφρική, νότια της Σαχάρας.
Περιέργως, οι πληθυσμοί από τα βρετανικά νησιά και τη βόρεια Ευρώπη ξεχειμωνιάζουν μακρύτερα από εκείνους της κεντρικής και νότιας Ευρώπης .
- Το να δείτε το πρώτο χελιδόνι του χρόνου θεωρείται καλός οιωνός.
- Στη Ρωσία γράφτηκαν τραγούδια για να γιορτάσουν την επιστροφή τους μετά το μακρύ και κρύο χειμώνα.
- Πριν κατανοήσουν τα μυστήρια της μετανάστευσης των πουλιών, θεωρήθηκε ότι τα χελιδόνια περνούσαν τον χειμώνα τους θαμμένα στη λάσπη λιμνών και λιμνών.
- Το «μυστήριο» λύθηκε όταν ένας Γερμανός ορνιθολόγος, έδεσε μικρές κλωστές, βουτηγμένες σε μπογιά, στα πόδια κάποιων ατόμων. Το επόμενο καλοκαίρι οι κλωστές ήταν στη θέση τους, ακόμη… βαμμένες.
Συμπεριλαμβάνεται στα είδη του Παραρτήματος ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών βιοτόπων.